Ebced Hesabı İle Tarih Düşürme

Arap alfabesinde her bir harfin sayısal bir değeri vardır. Bir kelimedeki harflerin sayısal değerlerinin toplamı, o kelimenin ebced değerini verir.

Ebcedin kelime manası hakkında bir çok farklı rivayetler var. Fakat en yaygın kullanılan anlamı alfabe, yani abece. Saten dikkat edilirse, ebced kelimesindeki üç harf de arap alfabesinin ilk harflerinden olan elif, be ve cim'den oluşuyor.

Arap alfabesinde her harfe karşılık gelen sayısal değerler vardır. Aşağıdaki tablodan harflerin değerlerine bakabilirsiniz:







Ebced hesabının osmanlı devletindeki en yaygın kullanım alanıların başında edebiyatta tarih düşürmek gelmektedir. Hatta bir çok caminin kitabesinde, eski çeşme başlarında yazan yazıların bir kısmında bile gizli bir tarih düşürülmüştür. Önemsiz, günlük olaylarda bile bu yöntemle tarih düşüren şairler vardır. Ebced hesabına hemen bir örnek verelim:

"kahveden kıldı sürûrî tevbe"

Yukarıdaki cümlenin ebced değeri hesaplanırsa 1213 bulunur. Bu da Sururi'nin kahvehane alışkanlığından tevbe ettiği yıldır. On sekizinci yüyzyılda yaşayan Adanalı Sururi, Osmanlı döneminde ebced ile tarih düşürme sanatının piri kabul edilir. Yukarıda bahsettiğimiz önemsiz olaylarda bile tarih düşürme alışkanlığı sururi'nin en büyük özelliğidir. Bir örnek daha vererek yazımızı bitirlerim:

Nice kendi gibi iri sıçanı
Bir ısırmakla iki böldü kedi
Kuyruğu dikti dedim tarihin
Farenin hasretinden öldü kedi

Yukarıdaki dörtlüğün son mısrasının ebcedi yine 1213 yapar. Sururi kedinin bu sene öldüğüne böyle tarih düşürüyor. Bu arada şunu söyleyelim Sururi tarihleri hicri takcim yılına göre düşürmüştür...